بررسی اصطلاح هورقلیا درمنظومه فکری شیخ احمد احسایی

دیدگاه‌های شیخ احمد بن زین الدین احسائی جدال‌‌هایی پُر دامنه در عرصۀ پاره‌‌‌ای از مباحث فکری برانگیخته است‌‌‌‌. «هورقلیا» یکی از واژه‌های کلیدی نظام فکری شیخ احمد احسائی است که در آثار متفکران پیش از او - از جمله شیخ اشراق - نیز به‌کار رفته است‌‌‌‌. ضمن توجه به پیشینۀ پژوهش‌‌‌‌‌‌، ‌با بررسی اجمالی هورقلیا در لغت و اصطلاح خاص احسائی‌‌‌‌‌‌، ‌نشان داده شده که مراد احسائی از هورقلیا در موارد گوناگونی از آثارش همان عالم برزخ و مثال است‌‌‌‌. افزون بر این‌‌‌‌‌‌، ‌گاهی هورقلیا در معنایی خاص‌تر‌‌‌‌‌‌، ‌بر افلاک عالم برزخ (عالم مثال)، ‌اطلاق شده است‌‌‌‌. همچنین ضمن بررسی دو اطلاق رایج‌تر هورقلیا در آثار گوناگون احسائی و تبیین بیشتر خصوصیات هورقلیا تلاش شده است تا با استخراج ویژگی‌های آن‌‌‌‌‌‌، ‌نسبتش با عالم مثال و برزخ‌‌‌‌‌‌، ‌روشن‌تر و تفاوت دیدگاه‌های احسائی با متفکران و به‌ویژه‌‌‌‌‌‌، ‌فیلسوفان پیش از وی تا حدودی آشکار ‌شود‌‌‌‌. از جمله این که اگر هورقلیا‌‌‌‌‌‌، ‌برزخ میان مجرّدات و مادیات دانسته شده‌‌‌‌‌‌، ‌مراد شیخ احسائی از تجرّد در این‌جا با مصطلح رایج فلسفی آن متفاوت است و مقصودش از مجرّدات در این جا عقول نیست و برزخ میان عالم نفوس و عالم اجسام مراد است‌‌.